26 juni 2011

Andrej Tišma

Andrej Tišma is een geëngageerd kunstenaar en kunstcriticus uit Novi Sad (geboren in 1952). Hij studeerde aan de Academie van Schone Kunsten in Praag. Als modern multimedia kunstenaar heeft hij zich bezig gehouden met visuele poëzie (concrete poetry), mail art (stempels), fotografie, performances, electrographics, video, web.art, muziek en met het schrijven van kunstkritieken. Andrej heeft solotentoonstellingen gehad in Novi Sad, Belgrado, New York, Milaan, Seoel, München, Napels, San Francisco, Londen en Boedapest. Daarnaast nam hij deel aan meer dan 600 groepstentoonstellingen in meer dan 40 landen. Om een indruk te krijgen van wat Andrej maakte en maakt, zie zijn website: http://www.atisma.com/.

Andrej noemde zijn performances (spi)rituals: rituelen van spirituele uitwisseling. Deze performances hield hij in kunstgaleries, kerken, stadsbussen, restaurants, op straat en in de natuur. Zijn publiek bestond meestal uit toevallige voorbijgangers. Een tweetal voorbeelden: Spirit Control in een stadsbus in Novi Sad (klik hier); en Tower of Angels op de Bulevar M. Pupina (klik hier). Als kritisch en idealistisch kunstenaar is Andrej een groot pleitbezorger van communicatie, samenwerking, liefde, begrip en tolerantie. Met zijn kunstwerken ageert Tišma tegen agressie, geweld, haat, vernedering, isolatie en vernietiging. Het maakt daarbij niet uit wie dat predikt of praktiseert: nationalisten of andere extremisten met een op verdrijving en uitroeiing gerichte missie of de ‘beschaafde’ westerse wereld met een zogenaamd humanitaire missie. In dit kader is het filmpje ‘Civilized beheading’ dat Andrej maakte over het verloren gaan van de Servische culturele erfenis en dat hij onlangs op YouTube plaatste een aardig voorbeeld van zijn kunstwerk (klik hier).

Maar Andrej Tišma is niet alleen een veelzijdig kunstenaar, hij is ook de zoon van schrijver Aleksandar Tišma (zie mijn blogbericht van 1 januari 2011). Tijdens mijn bezoek aan Novi Sad in mei 2010 werd ik onverwacht door een kennis in de gelegenheid gesteld om in de licht chaotische boekhandel Mala velika knjiga een ontmoeting te hebben met deze zoon van de in 2003 overleden schrijver. Ik moet bekennen dat ik toen nog niet wist wat Andrej Tišma beroepsmatig deed. Andrej (zie de foto) bleek in ieder geval een aimabele man die graag verhaalde over zijn vader. Hij vertelde onder meer dat zijn vader een kantoor had in het gebouw van Matica Srpska (een literair, cultureel en wetenschappelijk genootschap), alwaar hij aan zijn romans werkte. En dat hij weinig sociale contacten had, veel wandelde en graag op een publiek bankje vertoefde. En dat zijn vader overleed aan de leverziekte waaraan hij sinds zijn jeugd leed. Nieuw voor mij was dat zijn vader nog tijdens zijn leven een autobiografie had gepubliceerd met de titel Sećaj se večkrat na vali. Helaas is dit boek (nog) niet in het Nederlands vertaald. Verrassend was het dat Andrej vertelde dat de laatste roman die zijn vader heeft geschreven, Ženarnik, postuum in Servië zal worden uitgegeven (het boek is nu beschikbaar). De titel is een niet-bestaand Servisch woord waarin žena, het Servische woord voor vrouw, voorkomt. Het verhaal speelt zich af in het Midden Oosten en schijnt te gaan over vrouwen die worden gefolterd en misbruikt. Tišma noemde het zijn eerste pornografische inspiratie. Heftig en qua onderwerp geheel anders dan ik gewend ben van deze schrijver.

Op mijn opmerking dat een zo’n groot schrijver als zijn vader in Novi Sad geëerd zou moeten worden met een standbeeld of een buste reageerde Andrej dat er wel een buste is van zijn vader, maar dat de kwaliteit niet zo goed is en dat het bovendien niet staat opgesteld in de publieke ruimte, maar op de tweede etage in het Platoneum-gebouw aan de Nikole Pašića, waarin nu een afdeling van de Servische Academie voor Kunsten en Wetenschappen is gehuisvest en dat een deel van Tišma’s bibliotheek herbergt. Andrej vertelde in dit verband ook nog dat hij het voornemen heeft om in zijn eigen werkappartement een klein museum in te richten ter nagedachtenis aan zijn vader. Het moet toeval zijn dat dit appartement zich bevindt op de hoek van de Modene en de Zmaj Jovina, in het Tanurdzic-paleis, het gebouw waarin Miroslav Blam, de hoofdpersoon uit Tišma’s roman Het boek Blam een appartement bewoonde met uitzicht op het Trg Slobode.